فەرید ئەسەسەرد

ئیسرائیل بەرەو پاشاگەردانی

  2019-09-23 16:50      450 جار بینراوە        کۆمێنت

لەوەتەی لەساڵی 1948 دامەزراوە، ئیسرائیل بەوە خۆی لەدەوروبەری خۆی جیاكردۆتەوە كە دەوڵەتێكی دیموكراتی دامەزراوەیی سەقامگیرە لە دەوروبەرێكی نادیموكراتی نادامەزراوەیی ناسەقامگیردا. لە سێ دەیەی یەكەمی، ئیسرائیل لەسەر دەستی دەستەبژێرێكی سیاسیی بەتواناو لێوەشاوە خۆی سەپاند‌و وەك فاكتەرێكی كاریگەر لە كۆمەڵی نێودەوڵەتی دەركەوت. كەسایەتییە گەورەكانی ئیسرائیل، لەوانە حاییم وایزمان، دێڤید بن گۆریۆن، لیڤی ئەشكول، گۆلدا مائیر، ئیزاك رابین و مەناحم بیگن ئیسرائیلێكی سەرفرازیان بۆ نەوەی پاش خۆیان بەجێهێشت. بەڵام پێدەچێ نەوەی ئێستای دەستەبژێری سیاسیی ئیسرائیل لەئاستی ئاڵنگارەكاندا نەبێ. لەمێژووی ئیسرائیلدا هیچ دەستەبژێرێكی سیاسی بە قەد دەستەبژێری ئەمڕۆ ناتەباو لێكترازاو و گەندەڵ نەبووە. هەر لەسەر دەستی ئەم دەستەبژێرەش خەریكە ئیسرائیل شكۆی دەشكێ‌و دەستپێشخەری لەدەست دەدا. كێشە گەورەكە تەنها لە لێكترازانی دەستەبژێری سیاسیدا نییە، بەڵكو هەروەها لە لێكترازانی كۆمەڵی جولەكەدایە. هەڵبژاردنی ئەم دواییەی پەرلەمانی ئیسرائیل دەریخست كە ئیسرائیل لە قەیراندایەو حزبەكان‌و سەركردەی حزبەكان جێی متمانەی هاووڵاتییەكانیان نین. ئەمە یەكەمجارە لە مێژووی ئیسرائیلدا كە لەیەك ساڵدا دوو هەڵبژاردنی یەك لەدوای یەك ئەنجام دەدرێ‌و ئەگەر ئەمجارە بۆ جاری دووەم كابینەی تازە پێك نەیەت، لەوانەیە هەر ئەمساڵ یان سەرەتای ساڵی داهاتوو هەڵبژاردنی سێیەم ئەنجام بدرێ، كە دەشێ ئەویش بە ئەنجامێكی باشتر لە ئەنجامی دوو هەڵبژاردنەكەی پێش خۆی نەگات. تاكە رێچگاچارە بۆ دەربازبوون لە قەیرانەكە ئەوەیە حكومەتێكی چەند لایەنە پێك بێ. بەڵام كێشەكە لەوەدایە كە لە هەڵبژاردنی نیسانی رابردوودا نەتنیاهۆ نەیتوانی لەگەڵ حزبەكانی تر كابینەی تازە پێك بێنێ، بۆیە بڕیاریدا بەرەو هەڵبژاردنی تازە بچێ. بەڵام لە دووەم جاریشدا، ئەنجامی بەدەستهاتوو لەوەی پێشوو باشتر نەبوو. بۆیە، وەك چۆن جاری پێشوو شكستیهێنا لە پێكهێنانی كابینەیەكی بنكە فراوان، دەشێ ئەمجارەش شكست بێنێ. نەتنیاهۆ زۆر مەبەستێتی پۆستی سەرۆك وەزیران بۆ خۆی دەستەبەر بكات، چونكە لە چەردەیەك دۆسێی گەندەڵی تێوەگلاوەو مانەوەی لە دەرەوەی دەسەڵات، رەنگە دەرفەتی دادگاییكردنی بڕەخسێنێ‌و بیخاتە زیندانەوە. بۆیە لە ئیسرائیلدا وا سەیری ئەم مەسەلەیە دەكرێ كە سەردەمی نەتنیاهۆ كۆتاییهاتووە یاخود بەرەو كۆتایی دەچێ‌و كەس نایەوێ فریای بكەوێ. ركابەری نەتنیاهۆ، گانتس ئامادەیە حكومەتێكی هاوبەش لەگەڵ نەتنیاهۆ پێك بێنێ، بەو مەرجەی نەتنیاهۆ سەرۆكی حكومەت نەبێ. تەنانەت ئەگەر ئەم دوو سەركردەیەش بگەن بە سازان، دەشێ سازانەكە لەسەر ئەوە بێ كە پۆستی سەرۆك وەزیران بەسەر یەكتریدا دابەش بكەن‌و هەر یەكێكیان بۆ دوو ساڵ سەرۆكایەتیی حكومەت بگرێتە ئەستۆ. ئەمەش بەم واتایە دێت كە ئیسرائیل بە درێژایی ئەو چوار ساڵە، سەرۆك وەزیرانێكی بەهێز بەخۆیەوە نابینێ. دیارترین ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەم دواییەی ئیسرائیل، دەركەوتنی كەمینەی عەرەبە وەك هێزێكی سیاسی. عەرەب لە ئیسرائیل %20ی دانیشتووان پێك دێنن‌و لە هەڵبژاردنی ئەم دواییەدا هێزی سێیەم بوون پاش دوو حزبەكەی نەتنیاهۆو گانتس. هەرچەند ئەستەمە پشتگیریی نەتنیاهۆ بكەن، بەڵام دەشێ پشتگیریی گانتس بكەن. ئەگەر گانتس پشتگیریی عەرەب‌و چەند گروپێكی تر بەدەست بێنێ، دەتوانێ بەربەستی 61 كورسی تێپەڕێنێ‌و حكومەتێكی تازە پێك بێنێ. بەڵام كێشەكە لە خودی عەرەبەكاندایە كە دوودڵن لە بەشداریكردن لە حكومەتی ئیسرائیل، بەتایبەتی كە فەلەستینییەكان هانیان دەدەن ئەم هەنگاوە نەنێن. بەڵام ئەگەر ئەو دەرفەتە هاتەدی، دەشێ ئەمە ببێ بە سەرەتای بەشداریی كارای عەرەبی ئیسرائیل لە سیستمی سیاسی ئیسرائیل‌و هەڵسوكەوت كردن وەك هاووڵاتیی ئیسرائیلی‌و خۆجیاكردنەوە لە فەلەستینییەكانی دەرەوەی ئیسرائیل. ئیسرائیل لە بارودۆخێكی هەستیاردا دووچاری پاشاگەردانی بووە. لە كاتێكدا كە ئیسرائیل خۆی بۆ هێرشكردنە سەر باشووری لوبنان‌و پاكتاوكردنی حزبوڵڵای لوبنان‌و دەستگرتن بەسەر شیوەكانی ئوردندا ئامادەكردبوو، لە سایەی ئەو پاشاگەردانییەدا خەریكە رۆڵی كارای خۆی لەدەست دەدا كە ئەمەش خۆی لە خۆیدا كێشەیەكی گەورە بۆ حكومەتەكەی ترەمپ دروست دەكا، كە چاوەڕوان بوو نەتنیاهۆ سەركەوتنێكی گەورە لە هەڵبژاردندا وەدەست بێنێ بۆ ئەوەی دەست بە راگەیاندنی ئەو پلانە بكرێ كە بە(( گرێبەستی سەدە)) ناسراوە. دەشێ پاشاگەردانیی ئیسرائیل كاریگەریی خراپی هەبێ لەسەر پلانەكانی ئەمریكا لە سوریاو هەروەها لەسەر پلانەكانی تەنگهەڵچنین بە ئێران. ئیسرائیل بەبێ حكومەتێكی بەهێزو دەستكراوە، ناتوانێ خزمەتی پلانەكانی ئەمریكا بكات، قەیرانی سیاسی لەناو ئیسرائیل، كاریگەریی راستەوخۆی لەسەر پلانەكانی ئەمریكا دەبێ. ئەگەر ئەوەشی بچێتە سەر كە میسر بە سەرۆكایەتی عەبدولفەتاح سیسی خەریكە بەرەو قەیران هەنگاو دەنێ، دەردەكەوێ كە دوو ستوونی گرنگی پلانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا كە ئیسرائیل‌و میسرن، ناتوانن رۆڵی خوازراو بگێڕن. لێرەدا سعودیە بەتەنها هیچی پێ ناكرێ، بەتایبەتی كە پاش رووداوەكەی وێرانكردنی دامودەزگا نەوتییەكانی كۆمپانیای ئارامكۆ، ساغ بۆتەوە كە چەتری ئاسایشی سعودیە لاوازەو پشتی پێ نابەسترێ. ئیسرائیل بەو پێیەی كە سەرەكیترین ئامرازەكانی فشاری سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكایە لە ناوچەكەدا، تا لە گێژاو و قەیران‌و پاشاگەردانیدا بێت، ئەستەمە بتوانێ رۆڵێكی بەهێزی لە رووداوەكانی ناوچەكەدا هەبێ. ئەمەش كێشەیەكە هەم بۆ ئەمریكاو هەم بۆ خودی ئیسرائیل كە تا ئێستا داڕێژەرانی ستراتیج لە هەردوو وڵات چارەسەریان بۆ نەدۆزیوەتەوەو بە دڵنیاییەوە كاریگەری لەسەر پاشەكشەی رۆڵی ئەمریكا دەبێ لەناوچەكەدا.

وتاری زیاتر








یاریكردن بەكارتی حزبی بەعس‬ فەرید ئەسەسەرد
2021-02-22 19:15      257 جار بینراوە



عەللاوی و كابینەكەی‬ فەرید ئەسەسەرد
2020-02-17 17:54      468 جار بینراوە







كوردو په‌یمانی ناتۆ‬ فەرید ئەسەسەرد
2019-11-11 18:05      496 جار بینراوە









نەوت و قەرزەكان‬ فەرید ئەسەسەرد
2019-07-29 16:07      388 جار بینراوە




نوێترین هەواڵەکان

بیروڕا

گەلەری

کەشو هەوا

زۆرترین سەردانکراو