هێشتا گرێكوێرەی وتووێژی نێوان هەولێر‌ و بەغدا نەكراوەتەوە. پێش ریفراندۆم، لێدوانە فەرمییەكانی هەرێم جەختیان دەكردە سەر ئەوەی كە هەرێم پاش ریفراندۆم دەست بە وتووێژێكی چڕ لەگەڵ بەغدا دەكات.
 
پاش پەرەسەندنی فشارەكانی بەغدا‌و زیادبونی ئەگەری شەڕ، كۆبوونەوەی دوكان لە 15ی تشرینی یەكەمدا لە بەیاننامەكەیدا بەشێوەیەكی شەرمنانە یەكەم پاشگەزبوونەوەی نیشاندا‌و ئامادەیی وتووێژی «لەسەر بنەمای پرنسیپە دەستورییەكان» دەربڕی،بەڵام خاڵی پێنجەمی بەیاننامەكە‌و لێدوانە توندەكانی كۆنفرەنسە رۆژنامەوانییەكەی پاش كۆبونەوەكە، دەرفەتێكی زۆریان بۆ چارەسەری دوور لە توندوتیژی نەهێشتەوە.

بەغدا هەر لە سەرەتاوە، پێش ئەنجامدانی ریفراندۆم، سور بوو لەسەر ئەنجام نەدانی ریفراندۆم‌و دەستپێكردنی وتووێژ لەسەر بنەمای دەستور. پاش ریفراندۆمیش سوور بوو لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم‌و ئەمەی كرد بە مەرج بۆ دەستپێكردنی وتووێژ.

لە لێدوانەكانی دواتریدا، عەبادی وتی ریفراندۆم بۆتە بەشێك لە رابردوو. ئەم لێدوانە وا لێك درایەوە كە بەغدا مەرجی هەڵوەشاندنەوەی ریفراندۆمی هەڵگرتووە، بەڵام كەناڵەكانی پەیوەندی ئەم لێكدانەوەیەیان پشت راست نەكردەوە.

لە بەرامبەردا، حكومەتی هەرێم هەنگاوی دووەمی هەڵهێنا‌و لە بەیاننامەیەكی فەرمیدا ئەنجامەكانی ریفراندۆمی سڕ كرد‌و ئامادەیی بۆ وتووێژ لە چوارچێوەی دەستوردا دەربڕی. بەڵام بەغدا هەر سوورە لەسەر هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم، لەڕاستیدا وتووێژ لە چوارچێوەی دەستووردا هیچ جیاوازیی لە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم نییە. 

هەر وتووێژێك لە چوارچێوەی دەستووردا، بەكردەوە‌و بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ، بە مانای هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم دێت. 

نە هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم، پێگەی هەرێم لە وتووێژدا لاوازتر دەكا ‌و نە وتووێژ لە چوارچێوەی دەستوردا پێگەی بەغدا لە وتووێژدا بەهێزتر دەكا، مەسەلەكە لە رازی كردنی فیزی سیاسی بەولاوە هیچی تر نییە.

دەستەبژێری سیاسیی كورد‌و شەقامی كوردی هیچ گومانیان لەوەدا نەماوە كە ریفراندۆم شكستی هێناوە‌ و تەنانەت زیانیشی بە بەرژەوەندییەكانی هەرێم گەیاندووە. لە دۆخێكی وادا كەللەڕەقیی پێداگرتن لەسەر ئەنجامەكانی ریفراندۆمێكی شكستخواردوو هیچ پاساوێكی نییە‌و بەكردەوە هیچ جیاوازیی لە كەللەڕەقیی ئەنجامدانی ریفراندۆم نییە. ئامانجی ریفراندۆم بەدی هێنانی سەربەخۆیی بوو. ئەم ئامانجەش بەدڵنیاییەوە نەهاتەدی‌و هەر دەبێ لە بەغدا پرۆسەیەكی دایەلۆگ بۆ چارەسەریكردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان دەست پێ بكات. بێگومان لەسەر مێزی گفتوگۆش، دایەلۆگەكە لەسەر بنەمای دەستور بەڕێوە دەچێ نەك لەسەر بنەمای ئەنجامەكانی ریفراندۆم.

ئەو بیانووە تەكنیكییەی كە بۆ هەڵنەوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی ریفراندۆم دەهێنرێتەوە، ئەوەیە كە هیچ لایەنێك دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی ریفراندۆمی نییە چونكە ریفراندۆم گوزارشت لە ڕای گەل دەكات. بەرپەرچ دانەوەی ئەم بیانووە كارێكی قورس نییە. بەیاننامەی حكومەتی هەرێم سەبارەت بە سڕكردنی ئەنجامەكانی ریفراندۆم‌و دەستپێكردنی وتووێژ لە چوارچێوەی دەستووردا، بە ناوەڕۆك وا مامەڵە لەگەڵ ریفراندۆمدا دەكات وەك ئەوەی كە هەر ئەنجام نەدرا بێ. كاتێك لە وتووێژدا پشت بەدەستور دەبەسترێ، ریفراندۆم لە یارییەكە دەردەچێ. هەر لێرەش بیانووە تەكنیكییەكە لەبەر یەك هەڵدەوەشێتەوە، چونكە ئەگەر حكومەتی هەرێم دەسەڵاتی سڕكردنی ئەنجامەكانی ریفراندۆمی هەبێ، بەدڵنیاییەوە دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەشی هەیە. جگە لەوە، پەرلەمانیش كە رەوایی بە پرۆسەكە داوە‌و رۆژی ئەنجامدانی ریفراندۆمی چەسپاندووە، دەسەڵاتی ئەوەی هەیە بە یاسا ئەم كارە بكا.
بەڵام ئەگەر بەغدا دەستبەرداری مەرجەكەی بوو ‌و بەشێوەیەكی پرەگماتیكییانە هەڵسوكەوتی لەگەڵ مەسەلەكەدا كرد، دەتوانێ لەگەڵ هەرێمدا بگا بە رێككەوتنێك لە چوارچێوەی دەستوردا، بەتایبەتی كە دانوستكارانی هەرێم لە بەغدا داوا ناكەن وتووێژ لەسەر بنەمای ئەنجامەكانی ریفراندۆم بەرێوە بچێ‌و هەروەها لەو روانگەیەوە كە ریفراندۆم هێزی خۆی لەدەستداوە‌و كەس پشتی پێ نابەستێ.