ئەگەر نووسەر زۆر لەسەر بابەتێكی كۆڵییەوە ئاشنایەتییەكەی لەگەڵی وای لێدێت دەبێتە بەشێك لەبیرەوەرییەكانی، لەهەر كوێ شتێك لەسەر بابەتەكە ببینێ خووی خراپی خاوەندارێتی و مەیلی لەسەر هاتنە جواب وای لێدەكا تا ئەوپەڕی خۆپەرستی زێدەرۆیی و پەرگیری لەخاوەندارێتی بكاو پێوەی ئالودەبێت
نەوەی ئێمە لەڕۆژنامەنووسان، نەوەی رەوتی رۆژنامەنووسی دوای راپەڕین، نەوەی بەرهەڵدابوونی توانا هزری و ئارەزووە رۆژنامەوانییەكان بووین. دوای راپەڕین رۆژنامەگەری كوردی لەشاخەوە هاتە شارو لەپایتەختی بەعسەوە گوێزرایەوە قەڵەمرەوی كوردستانی ئازاد. رۆژنامەی گشتی و رۆژانە پەیدا بوون كە كوردستانی نوێ یەكەمین و دیارترینیان بوو.
رۆژنامەی رۆژانە كە سیاسیی گشتی بوو دەبێ لەسەر هەموو شتێ بنووسێ و قسەی هەبێ. بە وەسپی قەدیمی ئەبێ ئیقلیمگیرو جیهانگیر بێ. قسەی هەبێ لەسەر ئێران و تۆران، چین و ماچین، عەرەب و عەجەم. وابێ كە میقداد بەدرخان لەژمارە یەك و دەستپێكی كوردستانەكەیدا نووسیویەتی ( لەو رۆژنامەیەدا بە قنجی باس دەكەم: مرۆڤ چی و چۆن كار دەكەن؟ دەوڵتێن مەزن چەوا شەڕ دەكەن و تیجارەت چەوا دەبێ ….هەموو دەگێرمەوە ).
لەبەر ئەوە ئەو هاوڕێیانەی پێش من لە كوردستانی نوێ بوون ‌و هاودامەزراندنەكانی منیش بەڕاست ‌و چەپدا دەستمان بەنووسین كرد لەسەر كێشەكانی جیهان ‌و مۆدێلی چارەسەری گرفتە سیاسییەكان لەوڵاتانی دونیادا. جا چونكە هەندێكمان خۆمان بەچەپ دەزانی وڵاتانی دونیای سێ ‌و كێشەكانی دیموكراسی ‌و ململانێ لەگەڵ دیكتاتۆری ‌و عەسكەری زیاتر سەرنجی رادەكێشاین و دەبوونە بابەتی ناودەركردنمان.
ململانێ سیاسییەكانی ئەوێ رۆژێ دەبوونە مۆدێلی سیاسیی ‌و فیكری كە هەم ئارەزووە ئایدیۆلۆژییەكانی خۆمانی پێ دابین بكەین ‌و هەمیش كەرەستە بوون بۆ فێربوونی شرۆڤەی سیاسیی، شەرتبێ ئەو جەنەراڵ ‌و عەسكەر‌و تەڵەكابازە سیاسیانەی نایجیریا‌و سودان ‌و جەزائیر لەو پەڕی ڕاستەوە بۆ ئەوپەڕی چەپ وەك میكانۆ دەبوونە یاری بەردەستی ئێمە‌و بە كەیفی خۆ نەقلەی یاری دامەو تەقلەی شەترەنجمان پێدەكردن. ئێمە وەك كاكەكانی ئەو رۆژگارە: هەوراز شوانی، محەمەد تەها حوسین، شادمان مەلا حەسەن، كاوە محەمەد، فەیلی عەبدولوەهاب، خالد عەبدوڵڵا‌و دلاوەر عوسمان، ئەو كاتە گەنج بوین و جیلی دوا ساڵەكانی رابەری كۆریای باكوور كیم ئیل سۆنغ بووین ‌و چەندین وتارمان لەسەر كورە ئەتۆمییەكەی سیئۆل ‌و ستایلی سۆشیالیستی كۆریای باكوور‌و تیوری تایبەتی (زۆتشە) نووسی كە گوایە تیوری بیناكردنێكی نوێیە بۆ سۆسیالیزم لەئاسیاو تەواوی جیهاندا! هەر زۆر زوو پێش ئەوەی كۆڕی كیم بێتە جێی و هێشتا ئەم قژ برێكییە، كیم جۆنی ئەمرۆ كە دونیای خستۆتە رەزالەت ، پەیدا نەبوو.
لەبیرمە چەند برادەرێك لەباخچەی گلكندی هەولێر دادەنیشتین راپۆرتە ئینسات كراوەكانی كوردستانی نوێ ‌و لەتە كاغەزی ئەرشیفمان لەگەڵ خۆمان دەبرد‌و لەسەر گڵی گلكەند فەرشمان دەكرد‌و بەش بەش دەمانخوێندەوە. ئەمانە كەرەستەی مەركەزی تۆژینەوەی خۆماڵی ‌و ئەرشیفی قەومی ئێمە بوون، ئەمانە بانكی زانیاری ‌و ئەدواتی شرۆڤە ئێمە بوون لەسەرەتای رۆژنامەگەری رۆژانەی دوای راپەڕیندا. ئێستاش كە لەباخچەیەك یان پاركێك پیاسەیەك دەكەم لەجێی گەشتی خۆش ‌و جێ ژوان جێ نووسینی ئەو كاتەم دەكەوێتە بیر. لەجێی لەتكە نۆك ‌و چەرزاتی باخچەی دەمەتەقێ لەتكە كاغەز‌و رەشنووسی دڕاوی وتارم بیر دێتەوە. چونكە دامەزراوەكان تازە بوون و ئینتەرنێت نەبوو تا درەنگانێك هەر چاودێری بیوگرافی ‌و داتای زانیارییەكانی ئەو كەسایەتی ‌و كەیسانەم دەكرد كە سەرەتای باسوخواسی نووسین بوون بۆ ئێمە، جارێكیان دیكۆمنتاریەكم لەسەر رۆماننوسی خاوەنی نۆبل نەجیب مەحفوز سەیر كرد بینیم ئەم ئەدیبە بەسەلیقەیە بۆ كەسایەتی ناو رۆمانەكانی دۆسێ ‌و شەجەڕەی بنەماڵەی دروستكردووە. تا لێی تێكەڵ نەبێت بەتایبەتی بۆ سێینەكانی كە شەجەڕەی چەند نەوەی تێدەكەوت. ئێمە رۆماننووس ‌و تەنانەت چیرۆك نووسیش نەبووین كەچی بەفایلی موقەبا دوسێمان بۆ سیاسیی و جەنەڕاڵەكانی وەك عومەر حەسەن بەشیرو ئەمین زرواڵ و جوگرافیای ‌و وڵاتانی وەك جەزائیر و سوودان دەكردەوە.
هەندێك لەم عەسكەر ‌و ئەفسەر، رەنجبەر‌و رەنجدەرانە دۆسێیان لەئەندێشەماندا وا چەسپا بوو كە بوون بەشێك لەیادەوەری ‌و بەشێك لەڕۆژانەی ژیانمان. ئیبراهیم بابانگیدای نایجیری ‌و عومەر بەشیر لەوانە بوون. ئەم بەشیرە رەنگە زیاتر لە بیست وتارم لەسەر نووسیبێ. لەپەنا باسی ئەستێرە‌و نیشانەكانی سەرشانی ‌و عەساكەی دەستی نوقرچمان لەهاوپەیمانەكەی، حەسەن تورابی ئیخوانیش، دەدا. ئاخر ئەوسا ئێمە چەپ ‌و عەلمانی بووین ‌و ئەوانیش عەسكەر‌و ئوسولی!
نووسین لەسەر ئەم مۆدێلە سیاسییانە كە دوایی بەهاری یەكەم و ئێستاش بەهاری دووەمی عەرەبی وەك گەڵای پاییز هەڵوەرین هەر بەكەرەستەو دەسكەلای شرۆڤەی كاتی و وەختی بۆ رووماڵی رۆژنامەوانیی ‌و مۆدێلی سیاسیی رۆژانە نەمانەوە. خۆشیان بوونە بابەتی لێكۆڵینەوەی گۆڤار‌و وەرزنامەكان. لەبیرمە لەباسی جەنەراڵ عومەر بەشیرەوە لێكۆڵینەوەیەكم لەسەر كێشەی باشووری سودان نووسی ‌و لەژمارە (14)ی گۆڤاری سیاسەتی دەولی كە سەنتەری لێكۆڵینەوەی ستراتیژی كوردستان دەریدەكات بڵاو كرایەوە. گوڵبژێرێكی ئەو وتارانەم وەك بەڵگەی چاك و خراپیی ئاستی تێگەیشتنی نەوەی ئێمەم لەكتێبی (پریسترۆیكا، بن لادن و مۆنیكا ) كۆكردەوەو ساڵی 2011 لەچاپمداو بڵاوم كردەوە.
قین ‌و گێچەڵی رۆژنامەوانی ئەو نەوەیەی ئێمە لەجەنەراڵ بەشیر بوو نەك لەبەر ئەوەی ئوسولی ‌و ئیسلامییە، وەكو خۆی ئیدعای دەكرد. بەڵكو لەبەر ئەوەش بوو شۆڤێنی ‌و رەفتار بەعسی ‌و رەفتار جەنجەویدیش بوو. جنوبی سودانی دەچەوسانەوە لەبەرئەوەی مەسیحین ‌و دارفورییەكانیشی قڕ كرد هەر لەبەر ئەوەی عەرەب نین با موسوڵمانیش بن. تەبعەن لێكدانەوەكانمان بەگوێرەی عەقڵی سەرەتایی ئەو كاتە بوون ‌و بەهەڵسەنگاندنی ئەمڕۆ هەر زۆر كرچوكاڵ بوون. ئاخر بەو لێكدانەوەیە ڕەش ‌و سپی ‌و خێر‌و شەڕمان دابەشدەكرد.
شتی هەرە باش و دەسكەوتی زەنگینی ئەو دەورانە لەكاری رۆژنامەوانیی سیاسیی ‌و شرۆڤەكاری لەسەر سیاسەتی وڵاتان ئەوە بوو كە بووە مەشق ‌و تاقیكردنەوە بۆ تەجرەبەی ئێمە كە شرۆڤە بكەین بێ لایەنداری بەرژەوەندیخوازانە یان ترس ‌و دڵەراوكێ لەشرۆڤەكردن. ڕاستە شرۆڤەی ئەو سەردەمەش ئاماژەی لایەنداری فیكری ‌و ئایدیۆلۆژی تێدا بوو، بەڵام لایەنداری وا دەكرێت بە كەڵەكەكردنی ئەزموون ‌و حەریفی كار چارەسەر بكرێت. هەروەها ئەو مەشقە كردارییە بووە مۆدێلیش تا دواجار كە بامان دایەوە سەر شرۆڤەی خۆماڵی كەرەستە‌و لێكدانەوەمان فراوانتر بوو. فەزای لێكدانەوەمان تەسك نەبوو.
هەڵبەتە شتێك كە نەوەی ئێمە‌و نەوەكانی دوای ئێمەش تا ئێستا پێمان چارەسەر نەكراوە لایەنداری حزب ‌و ئایدیۆلۆژی ‌و تۆڕی بەرژەوەندی سیاسیی ‌و حزبی ‌و گروپ گرۆپێنەیی بوو. هیوادارم بەبۆنەی كۆتایی هاتنی قۆناغی جەنەراڵ عومەر بەشیرو بۆتەفلیقەو بۆنەی 121 ساڵەی رۆژنامەوانیی كوردییەوە سەرەنجام بەهاری شرۆڤەی سیاسیی كوردیش دەست پێبكات.