لەو كاتەی یەكێتیی فیدراڵی ئەمریكا دەیەوێت نرخی سوود بەرزبكاتەوە، قەیرانی (روسیا – ئۆكرانیا) شۆكێكی جیۆسیاسی بۆ بازاڕی دارایی و ئابووریی جیهان زیاد دەكات، ئەمەش بە رۆڵی خۆی كاریگەریی لەسەر بازاڕە هەڵكەوتووەكان و نرخی كاڵا بەگشتی، بە وزەو خۆراكیشەوە بەجێدەهێڵێت، بەتایبەتیش كە روسیا یەكێكە لەگەورەترین چوار بازاڕە هەڵكەوتووەكەی جیهان كە چین و هیندستان و بەرازیلیش دەگرێتەوە.
جیهان، تەنانەت بەر لە دەستپێكردنی قەیرانی ئۆكرانیا، رووبەڕووی سێ ئاڵنگاری گەورە ببۆوە، ئابووریی جیهان لەحاڵەتی خاوبوون و داچوونی ئابوورییدا دەژیا، هیندستان تاكە دەوڵەتی ناو بازاڕە هەڵكەوتووەكانە كە پێشبینی دەكرێت لە ساڵی 2022دا ئاستێكی بەرزی گەشـەی ئـابـووری تـۆمار بـكات كـە (9%)یە، بەدوایشیدا چین (4.8%)، بەرازیل (0.3%)، مەكسیك (2.8%) دێن.
وادەكات ئەمریكاو ئەوروپا هەڵوێستی دژ بەچین بگرنەبەر
بازاڕی دەوڵەتانی گەشەندەو دەوڵەتانی هەڵكەوتوو، بەدڵنیاییەوە دەكەونە ژێر كاریگەریی ئەو نرخی سوودەی كە فیدراڵی ئەمریكا لەماوەی داهاتوو، بەتایبەتیش لەكۆتایی وەرزی یەكەمی 2022، دەیسەپێنێت، ئەگەر بانكە ناوەندییەكان نرخی سوودیان بەرز بكەنەوە، ئەوا بەهۆی ترس و پاشەكشێی متمانەوە، بزاوتی وەبەرهێنان و بازرگانی بۆ چەند مانگێك دوادەخات. هەروەها رەوشی هەڵبژاردنی هەندێك دەوڵەتی وەك كۆریای باشوور و بەرازیل كاریگەریی كاتی لەسەر بڕیارەكانی وەبەرهێنانیان دەبێت، لەهەمان كاتدا ناكرێ لەسایەی دەرهاویشتەكانی قەیرانی ئۆكرانیا، ئابووریی چین بەهەند وەرنەگیرێت، هەڵوێستە سیاسییەكانی چین لەم قەیرانەدا، وادەكات ئەمریكاو ئەوروپا هەڵوێستی دژ بەچین بگرنەبەر. بەمەش رەوشەكە ئاڵۆزتر دەبێت ئەگەر بێت و دەوڵەتانی سەر دەریای باشووری چین، پرسی ئەو دورگانە بوروژێنن كە لەگەڵ چیندا كێشەیان هەیە، ئەوانیش: فلیپین و ڤێتنام و تایوان و مالیزیاو برۆنایە، ئەوكات قەبارەی بازرگانیی دەریای چین كە بە (29.5) تریلیۆن دۆلارە، دەكەوێتە ژێر هەڕەشەی ململانێی جیۆسیاسییەوە، جیهان بەرەو ئاستی ساڵی 2018 كە (19.5) تریلیۆن دۆلار بووە دەگەڕێتەوە، واتە بەرێژەی (31 %) لە ئاستی ساڵی 2021 كە (28.5) تریلیۆن دۆلار بووە پاشەكشێ دەكات، وێڕای ئەو زیانەی بەرئەنجامی لەدەستدانی بازرگانیی رووسیا دەكەوێتەوە كە بەهۆی سزا ئابوورییەكانی خۆرئاواوە دووچاری دەبێت، هەروەها پاشەكشێی ئابووریی ئەوروپاش، واتە لەبەردەم پاشەكشێیەكی بەهێزی ئابووریی ئەوروپاو بەرزبوونی تێچوونی پیشەسازیی ئەڵمانیاو فەرەنساو ئیتالیاو هۆڵەندا دەبێت.
دەكەونە ژێر كاریگەریی نەرێنی بەرئەنجامەكانی هێرشی روسیا
ئابووریی جیهان بەگشتی و دەوڵەتانی هەڵكەوتوو هێشتا بەدەست كاریگەرییەكانی پەتای كۆرۆناو ئەو قەیرانە سیاسییانەی هەیەو ئەوانەشی لە نێوان 2022 تا 2024 ئەگەری كەوتنەوەی هەن، دەناڵێنن، دیارترینیان كاریگەرییە راستەوخۆكانی كە دەكرێ ببینرێن؛ هەڵكشانی نرخی كاڵا و وزەیە. ئەمەش وادەكات فیدراڵی ئەمریكی بڕیاری بەرزكردنەوەی نرخی سوود دوابخات، هەرچەندە ئەوروپییەكان زیاتر لەئەمریكا دەكەونە ژێر كاریگەریی نەرێنی بەرئەنجامەكانی هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆكرانیا، ئەمریكا تا رادەیەك كەمتر كاری تێدەكات، بەوەی ئاستی بەرهەمهێنان و بەكاربردنی نەوتی یەكسانە، دەوڵەتانی بەرهەمهێنی نەوت زیاتر لەوانی تر قازانج دەكەن، بەوەی دەتوانن بەهۆی هەڵكشانی نرخی نەوتەوە، كەلێنی خواست لەسەر خۆراك و كاڵا بنچینەییەكان پڕ بكەنەوە.
لەكۆتاییدا، ئەو ئەگەرانەی خۆرئاوا، بەتایبەتیش ئەمریكا لەقەیرانی روسیا – ئۆكرانیا دەیگرێتەبەر، ئاڕاستەی ئابووریی جیهان و لێكەوتەكانی دیاری دەكات.