د.سەردار عەزیز

پاش ئەوروپا

  2021-07-10 10:08      244 جار بینراوە        کۆمێنت

بۆئەوەی بگەیتە سەر رێگا سەرەکییەکە، دەبێت بەڕێچکەی قەدپاڵەکەدا بڕۆی. کە گەشتی، عیسایەکی هەڵواسراو پێشوازیت لێدەکات. رەنگە لەسەرەتادا دیمەنێکی وەها جێگای سەرنج بێت، بەڵام پاش تێپەڕینی کات دەبێتە ئاسایی. بێگومان عیسا لە دڵی بەهاکانی ئەمڕۆی رۆژئاوادایە، بە بەها لیبراڵەکانیشەوە، وەک تۆم هۆڵاند لەکتێبە قەبەکەی بەناوی دۆمینیون کە بەمانای سەروەریی دێت، بۆمان باس دەکات. بەڵام لەم ناوچەیە عیسای لە خاچدراو لەهەموو کونج و کەلەبەرێکە. ئەوەی دووڕیانەکەی ئێمە دیاریی مامۆستای گوندە سی ماڵییەکەیە، کە ساڵی رابوردوو تووشی کۆرۆنایەکی سەخت بوو، وەک پاداشتێک بۆ نەمردنی، پەیکەری عیسایەکی لەخاچدراوی لەدووڕیانەکەدا دروستکرد. عیسا وەها وێنادەکرێت کە یەکێک بێت لەکوڕانی ئەم ناوچەیە. ئەمە بەشێکە لەخەسڵەتی شارستانی ڕۆژئاوایی کە لەجێگاکانی ترەوە هەموو شتێک دەهێنێت و لەناو خۆیدا دووبارە بەرهەمی دەهێنتەوە. ئەمە نەک هەربەرامبەر ئاینی فەلەیی، بەڵکو بەرامبەر بودی و سۆفیزم و کەلتوورەکانی تریش دەکات. هەندێکجار ئەم بەکارهێنانە نێگەتیڤە، وەک لەمامەڵەی ئیسلامدا دەیبینین. 
پاش تیلەیەکی هاکەزایی لە خاچەکە، کە سیمبولی مردنە لەپێناو باوەڕو دژایەتی بەهێزو ئامادەیی ئازارچەشتنە بۆ ئەوانیتر، دەبێت بڕیاربدەی ئایا دەچیت بۆ گوندی ناو دۆڵەکە یان بۆ پەردوان کە بە سەر یاڵەکەوەیە. هەر ڕێچکەیەک هەڵبژێریت، ڕێگایەکی تەسکی پێچاوپێچە، بە دار سنەوبەر تەنراوە. 
مەزراکەی، کە من ئەمساڵ لێی دەمێنمەوە، سێ ماڵی گەورەیە. هەموو کونجێکی پڕیەتی لەیادەوریی و حەکایەت و وردە مێژوو، لە دڵی چیاکانی ئەلپدایە. ئەلپ کە یانی سپی، ئەو زنجیرە شاخانەیە کە لەناو دڵی ئەوروپادایە و وەک سییەکانی ئەوروپا وەهایە. جاران ئەم زنجیرە شاخانە وەک بەربەست دەبینران. هەروەها ئەوانەی کە پێویستیان بەدابڕان و دوورەپەرێزی بوایە بۆی دەهاتن. فرۆید لەسەردەمی خۆیدا هاتووەتە ئێرە، کتێبی تەوتەم باس لەئاینداریی ساویلکەیی خەڵکی ئەم ناوچەیە دەکات. وەک خۆی دەڵێت پاش ئەو کتێبە جارێکی تر نەیوێرا رووبکاتەوە ئەم ناوچەیە.
لەڕابوردوودا ئێرە پانتاییەکی هەژاربوو، بەڵام لەگەڵ گەشەی ئەورپادا، بەبونیاندنانی ڕێگای خێرا، شەمەندەفەر، فرۆکەخانە، ئەم ناوچانە ئەمڕۆ شوێنی حەسانەوەی ئەوانەن کە لە شارە گەورەو جەنجاڵەکانەوە بۆی دێن بۆ وەرزش و حەسانەوەو بینینی دیمەنی جوان. ئەڵمانە پارە زۆرەکانی مینوشن، زۆربەی کۆتایی هەفتەکان، سەرباری ڕێگایەکی چەند کاتژمێریی، بە ماشێنە گرانبەهاکانیانەوە دێن بۆ ئێرە. 
کە من بە ئەلپدا دەڕۆم، بیر لە ئەوروپا دەکەمەوە، لەسەردەمێکدا کە ئەوروپا دوایین ڕۆژانی باڵایی و ناوەندێتی خۆی دەژی. ئەلپ ئەو جێگایەیە کە هێشتا ئەوروپای پێش باڵایەتی بوونی هەیە، لەکادێنە زۆرەکانی قەدپاڵەکان، لەژیانی دروێنەکردن و ئاژەڵداری، لەباوەڕداریی بە ئایین، لەگوندێتی. 
بینینی ئەم بەریەککەوتنە دیمەنێکی دەوڵەمەند دەدات بەدەرکەوتنی ئەوروپا لەڕەهەندەکانی ڕابورودوو و ئێستاو داهاتوودا. ئەم رۆژگارەی ئێمە لەهەموو شتێک زیاتر بەوە دەناسرێیتەوە کە سەردەمی ئەوروپا سەنتەرێتی کۆتایی هات. 
سەردەمی ئەوروپا سەنتەرێتی ئەو ڕۆژگارەبوو کە ئەوروپا لەبری هەمووان بیری دەکردەوە، بڕیاری دەدا، پۆلێنی دەکرد، دایدەهێناو جبەجێیی دەکرد. بەڵام لەهەمووی کارەساتبارتر ئەو وەرچەرخانەبوو کە بەسەر دۆخی گۆی زەویدا هات. وەک کارل شمت لە نۆمۆسدا پێمان دەڵێت، لەم قۆناغەدا سەرتاپا گۆی زەوی یاسای بە سەردا سەپێنرا. سەپاندنی یاسا یانی دابەشکاریی و ڕێکخستن و سنووربەندیی و کردنی مرۆڤەکان بە بوونەوەری سیاسی یەکە دروستکراوەکان. دۆخێک کە هۆکاری بنەڕەتی خوێنڕشتنێکی ناکۆتایە لەئاستی مرۆڤایەتیدا. 
رێکخستنەوەی خاکی دونیا، بە سوودی ڕێکخەر، دۆخێکی پلەبەندی وەهای دروستکرد کە ئەوروپا ببێتە ناوەندو دونیا ببێتە پەراوێز. ئێستا ئەم ناوەندگێڕێتییەو پەراوێزییە لەوەرچەرخاندایە. لێکدانەوە بۆ ئەم وەرچەرخانە زۆرە. هەندێک وەهای دەبینن کە مۆدێرنە بەدونیادا تەشەنەی کردووە. هەندێکی تر وەهای دەبینن کە سەرمایەداری هەر لەسەرەتاوە جیهانگیربووە. هەندێکی وەهای لێکدەدەنەوە کە مێژووی رۆژئاوا تەنها ٥٠٠ ساڵی رابوردووەو پێش ئەوە سەرتاپا مێژوی جیهان لەدەرەوەی ئەوروپا بووە.
ئەوروپا سەنتەریی؛ شتی جوانی زۆری داهێنا، بەڵام لەهەمانکاتدا شتی قێزەوەنی زۆریش. هەندێک چەمک سەرەتا درەوشاوەبوون، وەک گەشە، بەڵام ئەمرۆ چیدی وەها نابینرێن، بەتایبەتی لەسەردەمی قەیرانی ژینگەدا.
ئەوروپا سەنتەریی دونیای ئێمەی لەقاڵبداو هەتا ئاستێکی زۆریش لەقاڵبی دەدات. پەرتەوازەکردنی کورد بەسەر کۆمەڵێک وڵاتدا بۆ ئەوەی بتوێنەوەو بسڕێنەوە یەکێکە لەکارەکانی ئەوروپا سەنتەریی. دۆخێک کە بەهۆی کێشانی هێڵێکەوە لەپایتەختێکی دوور بەتێگەیشتنی هەندێک کەس لەناوچەکە، خەڵکێک دەبن بەخەڵکی جێگایەکی تر، زمانێکی تر بەسەریاندا دەسەپێنرێیت، دەبێت ژمارەیەکی بێشومار لە بێحورمەتی قبوڵکەن. ڕەنگە سیڤەر سەرەتای ئەم دیاردەیە بێت بۆ ناوچەی ئێمە.
دیارە ئەوروپا سەنتەرێتی جودایە لەتاک جەمسەریی، ئەگەرچی لە هەندێک خەسڵەتدا هاوبەشن. لەئاستی بیرکردنەوەدا کۆتایی ئەوروپا سەنتەرێتی یانی کۆتایی بیرکردنەوە لەئەوروپا وەک دونیا. بەشێکی زۆری بیر و ئاگایی ئەوروپی وەها مامەڵە دەکات کە ئەوروپا یانی دونیاو ئەو بەشەکەی دونیا، هەرچەندە بوونیان هەیە، بەڵام کاریگەرییان نییە. سوپاس بۆ ژاپۆن و چین و هیندیش لەداهاتوودا، ئێستا دەقێک ناتوانرێت بنووسرێت، کە دونیا تەنها لە ئەوروپا یان رۆژئاوادا کورتبکاتەوە. 
کاتێک ئەوروپا پیردەبێت، سەنتەرێتی لەدەست دەدات، ئەوە نییە لەگەڵیدا بەئاسایی مامەڵە بکات، بەڵکو شەپۆلێکی بەرفراوان لەفاشیزم بەرهەمدەهێنت. بەڵام ئەم فاشیزمە ئەوروپییە وەک فاشیزمی جاران نییە. فاشیزمێک نییە کە مەترسی لەسەر مرۆڤایەتی یان گۆی زەویی دروست بکات، بەڵکو هەتا ئاستێکی زۆر خۆکوژییە. ئەگەر فاشیزمی ئەوروپی سەرکەوتووبێ لەهەڵوەشاندنەوەی کۆدەزگایەکی وەک یەکێتی ئەوروپا، ئەوا هیچ وڵاتێکی ئەوروپی نییە بەتەنها بەرگەی دۆخی جیهانی بگرێت.
لەگەڵ سەرهەڵدانی سەنتەری تردا، ئێمەی کورد دەکەوینە نێوان سەنتەرەکانەوە، لەئێستادا دەکەوینە نێوان چین و رۆژئاواوە، بەتایبەتی کاتێک بە لاوازبوونی ئەوروپاو ئەمریکا، هیچ کام لەوڵاتانی ناوچەکە ناتوانن ببن بە ئەو هێزەی کە ناوچەکە کۆنترۆڵ بکەن. 
چوار وڵات ئەگەری ئەوەیان تیادایە کە ببنە هێزی هەرێمی و هەوڵی کۆنترۆڵی ناوچەکە بدەن، بەڵام هیچ کام لەم وڵاتانە هەموو پێداویستییەکانیان تیادا نییە.
ئەوەی پێویستە بۆ ئەوەی هەریەک لە عیراق، سعودییە، تورکیاو ئێران بکات بەهێزی ئیقلیمی ئەمانەن:
یەکەم، هێندە توانای لۆجستی هەبێت کە بتوانێت ببێتە خاوەن سوپایەکی باڵا. دووەم، توانای بەرگریکردن لەسوپایەکی جوڵاو، سێیەم، توانای وەڵامدانەوە بۆ دۆخی لەناکاو. چوارهەم، توانای مانۆڕکردنی ئالۆز لەکاتی هێرشدا، پێنجەم، توانای کۆنترۆڵکردنی تیرەتۆریی داگیرکراو.
بەپێی هەڵسەنگاندنەکانی پرۆفیسۆر ئیوجین گۆلبز لەزانکۆی نۆتردام هیچ کام لەوڵاتانی ناوبراو ئەو توانایانەی تیادا نییە. کەواتە پشێویی، مۆدێلی جیاواز، وردە هێزی زۆر، نەبوونی توانای رێککەوتن لەنێوان هێزەکاندا، سەرهەڵدانی هێزی 
نائاسایی لەخەسڵەتەکانی ئەم سەردەمە دەبن.
کورد وەک چۆن هێشتا لەسەردەمی ئەوروپا سەنتەری تێنەگەشتووە، بەهیچ شێوەیەک ئامادەنییە بۆ سەردەمی فرە سەنتەری دونیا، لەهەموو ئاستەکاندا، ئاستی فیکریی، ستراتیژ، سیاسەت، ئابووری و زۆر بواری تر. کتێبەکەم دەربارەی چین کە لە ئەم دواییانەدا چاپ بوو هەوڵێکی بچووکە بۆ تێگەیشتن لەسەرهەڵدانی یەکێک لەسەنتەرە نوێ و کاریگەرەکان. بەڵام بەداخەوە لەبەر دۆخی خراپی بڵاوکردنەوەو کەمیی خوێنەر کتێبەکە ناگاتە دەست هەمووان.

وتاری زیاتر

بۆ کۆچ؟‬ د.سەردار عەزیز
2021-11-13 21:32      131 جار بینراوە


بۆچی سەربەخۆکان سەرنەکەوتن؟‬ د.سەردار عەزیز
2021-10-16 17:57      143 جار بینراوە

قەیرانەکانی خێزانی کوردی‬ د.سەردار عەزیز
2021-09-16 13:36      225 جار بینراوە

ناین ئیلێڤن ٩١١‬ د.سەردار عەزیز
2021-09-11 17:27      805 جار بینراوە


کۆمیونیزم و جیهادیزم لەگوند‬ د.سەردار عەزیز
2021-08-27 11:18      161 جار بینراوە

کەوتنی کابول ‬ د.سەردار عەزیز
2021-08-16 19:04      582 جار بینراوە



تڕەکەڵەکی کازمی‬ د.سەردار عەزیز
2021-07-24 15:40      423 جار بینراوە

تارماییەکانی مەکگۆرک‬ د.سەردار عەزیز
2021-07-17 19:27      851 جار بینراوە


ئەردۆگان و یاریی کورد‬ د.سەردار عەزیز
2021-07-10 17:15      424 جار بینراوە


بایدن و ئەردۆگان پاش دیدار‬ د.سەردار عەزیز
2021-06-18 13:53      158 جار بینراوە

بایدن و ئەردۆگان‬ د.سەردار عەزیز
2021-06-09 10:10      208 جار بینراوە



ئایا خاکی کوردستان فرۆشراوە؟‬ د.سەردار عەزیز
2021-06-02 18:57      197 جار بینراوە

جەمشیدو مەعریفەی بێ رێچکە‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-31 14:48      272 جار بینراوە

نەفرەتی بێدەوڵەتیی!‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-29 17:57      180 جار بینراوە

ئایا مەترسی لەئارادایە؟‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-22 17:55      217 جار بینراوە


دەستوورێک بۆ هەرێم؟!‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-10 14:31      211 جار بینراوە

سەما لە سەردەمی بازاڕدا‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-03 15:14      192 جار بینراوە

بایدن و جینۆسایدی ئەرمەنی؟‬ د.سەردار عەزیز
2021-05-01 16:30      168 جار بینراوە

قەیرانی گەشە لە کوردستان‬ د.سەردار عەزیز
2021-04-26 18:41      283 جار بینراوە



نوێترین هەواڵەکان

بیروڕا

گەلەری

کەشو هەوا

زۆرترین سەردانکراو