عادل عەلی

کورتە باسێک دەربارەی بەرنامەو پڕۆگرامی یەکێتی

  2021-06-02 16:21      191 جار بینراوە        کۆمێنت

 

(3)

ئامانجە سیاسییەكان
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەبنەڕەتدا جوڵانەوەیەكی سیاسی نوێیە و لەپێناوی كۆمەڵێك ئامانجی دیارییكراودا دروست بووە لەگەڵیشیدا ئامانجی سەرەكی ئەم حزبە ئامانجی سیاسییە. هەربۆیە لە بەرنامە و پڕۆگرامەكەیدا كۆمەڵێك ئامانجی سیاسی دەست نیشان كردووە، ئەڵبەتە ئەم ئامانجانە بەپێی بارودوخی سیاسیی ‌و ئابووریی ‌و كۆمەڵایەتی گۆڕانكاریی لە سروشت و سیستمی سیاسیی و تەنانەت گۆڕینی باڵانسی هێز لەناوچەكە و كوردستان ‌و عیراق گۆڕانكاریی بەسەر دروشم‌ و ئامانجە سیاسییەكاندا هاتووە.

بۆ حزبێكی واقعیی ‌و بابەتی كە شان بەشانی رووداوەكان هەنگاوبنێ‌ و خوێندنەوەو مامەڵە بكات لەتەك رووداو و گۆڕانكارییەكان، پێویستە ئامانجەكانیشی فۆڕمێکی دینامیكی وەربگرێت، كە ئەویش مەرجی زیندوێتیی ‌و ئۆرگانیی هەر هێزێكی سیاسییە. لە كۆنگرەی چوارەمدا بە لەبەرچاوگرتنی قۆناغی ئێستا ‌و میكانیزمەكانی رووبەڕوبونەوەی ئەم قۆناغە سیاسییە لە بەشی سێیەمی بەرنامە و پڕۆگرامدا لە ئامانجە سیاسییەكان دیارییكراون كە هەشت خاڵی سەرەكیی ‌و ژمارەیەك بڕگە پێكهاتوون. بەلەبەرچاوگرتن ‌و دەستنیشان كردنی ناكۆكی سەرەكی ‌و ناسەرەكی لە خەباتی ئەم قۆناغەی (ی. ن. ك) وەکو ناكۆكی سەرەكی لەخاڵی یەكەمدا هاتووە كە یەكێتی هەوڵ دەدات كە چارەسەركردنی كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەرێم‌ و حكومەتی فیدڕاڵ لەڕێی دانووستان‌ و بە پشت بەستن بە جێبەجێكردنی دەستووری عیراق، لەسەر بنەمای لێكتێگەیشتن، هاوبەشی راستەقینە و سازانی لایەن‌ و پێكهاتەكان کە ئەوە ئامانجی سیاسی زەق‌و دیارە لە تێكۆشانی ئەم قۆناغەی خەڵكی كوردستان كە (ی ن ك) رابەرایەتی ئەم ئاڕاستەیە دەكات.

(ی ن ك) خەبات دەكات بۆدیموكراتییزەكردنی كۆمەڵگەی كوردستان‌ و عیراق كە یەكێك لە هەنگاوەكان بۆ دەستەبەركردنی ئەو ئامانجە کە بریتییە لەجیاكردنەوەی دەسەڵاتەكانی: یاسادانان، جێبەجێكردن، دادوەری، پاشان دەستەبەركردنی سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەری، ئەمەش بە روونی لەخاڵی دووەمدا بەیانكراوەو جەختی لەسەركراوەتەوە.

ئاشتی کۆمەڵایەتی
ئامانجێكی دیكەی(ی ن ك) زەمینەسازییە بۆ ئاشتییەكی فراوانی كۆمەڵایەتی ‌و سیاسی، كە وەك ئاماژەمان پێدا لەپێشووتردا ئاشتی یەكێك لە دروشمە ناوەندییەكانی یەكێتییە هەربۆیە دەستەبەری ئاشتی گشتیی و سیاسیی كە لە خاڵی سێیەمی ئامانجە سیاسییەكان بەرجەستە كراوە بریتیە لە پابەندبوون بە بنەما دیموكراتییەكان‌ و دەستاودەستكردنی ئاشتییانەی دەسەڵات لە هەموو ئاستەكان ئەوەش ئامانج‌ و ئەركێكە(ی ن ك) هەوڵی بۆ دەدا. باشترین نمونەی واقعیی ‌و پراكتیكی گەر تەماشای بكەین لە رابردوودا نموونە گەلێكی زۆرهەن و نوێترین نمونەی دەستاودەستكردن‌و هاوبەشی پێكردن لەسەر ئاستی پارێزگای سلێمانی بەروونی دەبینرێت.

ئازادی رادەربڕین
دیموكراتیزەكردن‌ و فراوان بوونی بەشداری سیاسی لە گرەوی بوونی پانتایی زیاتری ئازادیدایە، ئازادی یەكێك لە ئاماژە و كۆڵكەكانی بوونی دیموكراسییە، هەربۆیە وەكو ئامانجێكی سیاسی لە خاڵی چوارەمدا یەكێتی تێدەكۆشێت بۆ دەستەبەركردنی ئازادی رادەربڕین، مانگرتن، رێپێوان ‌و خۆپیشاندانی ئاشتییانە بۆسەرجەم تاك‌ و چین و توێژەكانی كۆمەڵ، یەكێتی لەماوەی رابردوودا لەو مەیدانەدا شانازییەكی زۆری پێ دەبڕێت و كەس نییە نكۆڵی لەو راستییە بكات، کە لە زۆنی سەوزدا ئازادی لەئاستێكی باشدایە.

مافی ژنان
ئامانجی یەكسانی ‌و بەشداریی ژنان لە كایە سیاسی ‌و ئابوورییەكاندا هەرلەسەرەتاوە یەكێتی نیشتمانی كوردستان كاری لەسەر كردووە لەو پێناوەدا بە واقعی‌ و پراكتیكی‌ ئەو مەیدانەی پڕ رەنگ كردووە لەسەر ئاستی حزبی ‌و حكومیشدا هەمیشە پێداگریی مافە سیاسیی و یاسایی ‌و كۆمەڵایەتییەكانی ژنان بووە. هەڤاڵ مام جەلال یەكێك لەو رابەرە سیاسییانەی كورد بووە كە جێپەنجەی زۆر دیارە لەو بوارەدا جێگیركردنی مادەی( 59،62) مام جەلال ئەندازیاری داڕشتن ‌و جێگیرکردنییەتی کە یەكێك لەو شانازییە پرشنگدارانەیە. هەربۆیە جارێكی دیكە لەنێو ئامانجە سیاسییەكاندا بە روونی لەخاڵی پێنجەمدا هاتووە: داكۆكیكردن لەیەكسانی جێندەری، مافی ژنان ‌و پێڕەوكردنی جیاكاری ئەرێنی، لەپێناو هاوتاكردنی ژنان‌ و پیاوان لەماف‌ و ئەركەكاندا. خاڵی پێنجەم پشت بەستووە بەپەیماننامە و بەڵگەنامە نێودەڵەتییەكان كە راسپاردەی چەندین كۆنگرەی جیهانییە، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانی وەكو هێزێكی داكۆكیكار لەناو(SI) ‌و رێكخراوە جیهانییەكانی تردا ناسراوە و لە پرسی جێندەرییەوە سەرچاوەی گرتووە.

نان‌و ئازادی بۆ نوسەران
هەر لەسەردەمی شاخەوە هەڤاڵ مام جەلال دروشمی نان ‌و ئازادی بۆ نوسەران‌ و رۆژنامەنوسان بەرزكردۆتەوە لەسایەی ئەو هێزەشدا چەندین نووسەر ‌و هونەرمەند ‌و رۆژنامەنووس ئازادانە پیادەی بەهرە و پیشەی خۆیان كردووە‌ و تەنانەت چاپخانە و توانا میدیاكانیش لە خزمەتیاندا بووە.

هەربۆیە لەقۆناغی ئێستاشدا جارێكی تر جەخت دەكاتەوە لەسەر ئەو پەیام ‌و دروشمانە‌ و لەخاڵی شەشەمدا هاتووە: بەهێزكردنی دەسەڵاتی چوارەم‌ و پاراستنی ژیانی رۆژنامەنووسان لە هەرێمی كوردستان بەتایبەتی‌ و عیراق بە گشتی ‌و فەراهەمكردنی ئازادی رادەربڕین. کە قۆناغی حوكمران‌ و هەژموونی سیاسیدا یەكێتی شانازی زۆری پێ دەبڕێت لەومەیدانەدا.

جگە لەوەی كەخۆی داهێنەری یەكەم رۆژنامەی رۆژانە و تەلەفزیۆنی كوردی ‌و چەندین گۆڤار و بڵاوكراوەیە‌ و پانتایی ئازادی ئەو دەزگایانەش كراوە و فراوان بووە، لەپاڵ ئەوەدا هەر لە زۆنی سەوزی ئازادییدا یەكەمین رۆژنامەی ئەهلی ئازاد و چەندین دەزگای میدیایی دامەزراو بوونیان هەبووە‌و هەیە تاکو ئێستا.

دوابەدوای روخانی رژێمی بەعس‌ و پێكهێنانەوەی دامەزراوە دەوڵەتییەكانی عیراق و سازدانی پەیوەندی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ناوەندو پەسەندكردنی دەستورێكی مەدەنی‌و مرۆیی، (ی ن ك) لە رێگەی هەڤاڵ مام جەلالەوە هەوڵی بێ وچانی داوە و لەئەنجامدا بەشێكی بەرچاو لەمافە دەستووریی‌و یاساییەكان جێگیرکران، بەڵام ململانێ‌و كێبڕكێ‌ لەنێوان پێكهاتەكانی عیراقدا هێشتا باڵانسی پێویست‌و دڵخوازیی هەموو لایەک و بەرجەستە نەكراوە. هەربۆیە جۆرێك لە ناهاوسەنگی لەنێوان هەرێم‌ و پارێزگاكانی تردا بوونی هەیە و زۆر جاریش بۆتە مایەی گرفت‌ و ناكۆكی بۆ هەردوولا. هۆكاری سەرەكی ئەو لێكتێنەگەیشتنەش بەشی زۆری دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی ئەنجومەنێكی باڵای فیدڕاڵی كەنوێنەرایەتی هەرێم‌و پارێزگاكانی دیكە بكەن بۆ راگرتنی باڵانسی ماف‌و ئیمتیازاتەكانی بۆ ئەوەش (ی ن ك) هەوڵ ئەدات كە ئەنجومەنی باڵای فیدڕاڵی دروست بكرێت و ئەو مەبەستەش یەكێك لەئامانجە سیاسییەكانی ئەم قۆناغەی خەباتە و لە خاڵی حەوتەمدا هاتووە: دامەزراندنی ئەنجومەنی باڵای فیدڕاڵ، لەپێناو تەواوكردنی یاسا دانان‌ و هاوسەنگی نێوان هەرێم‌و پارێزگاكان.

هەر لە ئامانجە سیاسییەكاندا لە خاڵی هەشتەمدا كە حەوت بڕگە لە خۆ دەگرێت، گرفتی سەرەكی‌ کە گرێ كوێرەی چارەسەری كیشە نەتەوەیی و نیشتمانیەكانە لە عیراق و ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمە.
 

وتاری زیاتر

ژیریی سیاسی پێش جەنگی ئۆکرانیا‬ عادل عەلی
2022-03-02 17:13      136 جار بینراوە







دەنگ بدەن بەلیستی 162‬ عادل عەلی
2018-05-10 20:49      345 جار بینراوە

نوێترین هەواڵەکان

بیروڕا

سۆشیال میدیا

گەلەری

کەشو هەوا

زۆرترین سەردانکراو