رێکەوتن و لێکتێگەیشتنی هەرێم و بەغدا لەدوای دڕدۆنگییەکی چەند ساڵە 2014-2021 دەکرێت ببێتە مایەی دۆزینەوەی کۆدی کردنەوەی دەروازەکانی لێکتێگەیشتن لەسەر بابەتە هەڵپەسێردەراوەکانی نێوان هەردوولا.
پشوودرێژیی وەفدی دانوستانکاری هەردوو حکومەتی هەرێمی کوردستان و عیراقی فیدراڵ لە ماوەی رابردوودا چەند ئاماژەیەکی تێدابوو کە دەکرێت هەڵوێستەیان لەسەر بکەین، بەتایبەتی لایەنە ئەرێنییەکانی کە بریتین لەوەی هەردوولا گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کە هیچیان بەبێ یەکتری ناتوانن بڕیاری چارەنووسساز بدەن، چونکە نە کۆمەڵی نێودەوڵەتی و نە وڵاتانی گەورەی خاوەن بڕیار لە شەئنی عیراق و نە وڵاتانی ئیقلیمیش نایانەوێت پاساو بکەوێتە دەست هیچ لایەنێک لەو دوو لایەنە تا تاکلایەنە بڕیارێک بدەن یان هەنگاوێک بنێن کە ئەجێنداکانی ئەوان تێکبدات.
دەشێت درێژەکێشانی دانوستاندنەکە تا گەیشتن بە رێکەوتنێکی هاوسەنگ کە دەوترێت 10 گەڕی دانوستان و 206 سەعاتی خایاندووە، بەشێکی تەکنیکی بووبێت و بەشێکیشی تەکتیکی، چونکە لە رووە تەکنیکییەکەوە بەغدا ئەگەر لە گەڕیش بووبێت، ئەوا هەردەبوو هەرێم لەڕووی شەفافییەتەوە کۆی داهاتی نەوت و دەروازەکان و ناوخۆ بۆ بەغدا ئاشکرا بکات، دیارە بەغداش وەک سەرچاوەی تەمویلە داراییەکە مافی ئەوەی هەیە وردەکارییەکان بزانێت و لەو سۆنگەیەوە بڕیاربدات، هەرچی رووە تەکتیکییەکەشە، ئەوەیە کە لەلایەک عیراق روو لە هەڵبژاردنی پێشوەختەیە و لەلایەکی دیکەوە قەیرانی دارایی بەرۆکی ئەوانیشی گرتووە و ئەگەری هەیە ئەو پێداگرییە زۆرەی کە دەکرا بەشێکی بۆ ئەوە بووبێت کە هەرێم بە بەشێک لە داواکارییەکان رازیی نەبێت تا ئۆباڵەکە بخەنە سەر شانی هەرێم و بەوەش بۆ ماوەیەکی درێژتر بودجە رەوانەی هەرێم نەکرێت، لەوەش دوو ئامانج دەپێکرا یەکەمیان چاوەڕوانیی سوپرایزێک لە نرخی نەوتدا و کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەو دۆخە داراییەی باشوور و ناوەڕاست و کەمکردنەوەی ناڕەزاییە جەماوەرییەکانی شەقامی عیراق، دووەمیان لە سۆنگەی تێڕوانینی هەندێک لایەنی ناحەز بە کوردەوە کێرڤی ناڕەزاییەکانی شەقامی کوردی زیاتر بەرزببێتەوە و هەرچی زیاتر دۆخی ئاشتەوایی و لێکتێگەیشتن لە نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵاتی هەرێمدا بەرەو ئاڵۆزیی بچێت. بەڵام وەک دەڵێن دواجار ئیرادەی خێر و لێکحاڵیبوون سەرکەوت و بژاردەی یەکەم کە هەنگاونەنانی تاکلایەنەیە زاڵبوو بەسەر دانوستاندنەکاندا.
هەرچەندە ئێستا لەلایەن هەندێک لایەنەوە بێئومێدیی بڵاودەکرێتەوە و دەنگۆی ئەوە لە برەودایە کە ئەم رێکەوتنە تەمەنی درێژنابێت و بۆ ئەوەش ئەو لایەنانە چەند پاساوێک دەهێننەوە، بەڵام دەشێت وەک لە سەرەتاوە ئاماژەمان پێدا پشوودرێژیی لەم دانوستانە دورودرێژەی رابردوودا لەسەر یاسای بودجەی عیراق بکرێتە کۆدی دانوستانەکانی ئایندەی نێوان هەرێم و بەغدا، واتە هەردوولا بگەنە ئەو بڕوایەی کە تێگەیشتن لە یەکتری ئەگەر قورسیش بێت، بەڵام ئاستەم نییە. بەڵام دەکرێت هەردوولا بەتایبەتیش لایەنی هەرێمی کوردستان ئەولەویاتی خۆی دیاریی بکات بۆ دانوستاندن و رێکەوتنی ئایندە لەگەڵ بەغدا لەسەر کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوانیان کە پێموایە ئەولەویاتەکان بەم خاڵانە دەستپێدەکات:
*سەرژمێریی گشتیی دانیشتووان: مەبەست لێرەدا بوونی سەرژمێرییەکی گشتی لە عیراق زۆرێک لە کێشەکان چارەسەر دەکات، چونکە چیتر رێژەی دانیشتووانی هەرێم لە کۆی دانیشتووانی عیراق بە خواستی سیاسییانە مەزەندە ناکرێت و هەرێم بڵێت دانیشتووانمان ٪20ی عیراقە و بەغدا بڵێت ٪12 یە و ئەم رێژەیە بکرێتە بابەتی دانوستان و ساتوسەودا، جگە لەوەش بڕگەیەکی مادەی 140 سەرژمێرییە کە بۆ ئەو کەیسەش دەبێتە کارئاسانی.
*ژووری دووەمی پەرلەمان (ئەنجومەنی فیدرالی): راستە زۆرینەی عیراق عەرەبن بە (شیعە و سوننەوە)، بەڵام دیارە بۆ راگرتنی هاوسەنگیی نەتەوەیی و ناوچەیی لە پەرلەمانی هەموو وڵاتانی فیدرالیدا ژووری دووەمی ئەنجومەنی نوێنەران دەبێتە پارسەنگی ئەو نا هاوسەنگییانەی لە هەموو رووە سیاسی و ئابووری و کارگێڕییەکانەوە رووبەڕووی ئەو وڵاتە دەبنەوە.
*دەرکردنی یاسایەکی مۆدێرنی پشتبەستوو بە دەستووری عیراق بۆ نەوت و غاز و سەرچاوە سروشتییەکان کە ئەوەش دەرگا لەبەردەم هەموو ئەو مشتومڕانەدا دادەخات کە لە ساڵانی رابردوودا سەبارەت بە دەرهێنان و هەناردەکردن و دەسەڵاتەکانی هەرێم و بەغدا لەبارەی نەوت و غازەوە لەئارادا بوون.
*چەسپاندنی پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەکانی هەرێم وەک بەشێک لە سیستمی بەرگریی عیراق تا پێشمەرگە وەک هێزێکی بەرگرییکار شوێن و پێگەی خۆی بۆ دیاریبکرێت لە کۆی سیستمەکەدا، نەک رۆژێک بکرێتە فریادڕەسی سەرجەم پێکهاتەکانی عیراق و باسکی بەهێزی تێکشکاندنی تیرۆر و رۆژێکیش لێرە و لەوێ وەک میلیشیا و هێزی بێ دیسپلین وەسف بکرێت.
دیسانەوە دەڵێین دانوستانەکەش و رێکەوتنەکەش لە نێوان هەرێم و بەغدا لەسەر بودجە پاسۆردی کردنەوەی دەرگایەکی گرنگ بوو کە چەند ساڵێکە داخراوە، بۆیە ئەگەر لەسەر ئەو ئەولەویاتانەش کە باسمان کرد بەهەمان ئەو پشوودرێژییەوە دانوستان بکرێت. ئەوا زۆر گرفت لە نێوان بەغدا و هەرێمدا قابیلی چارەسەرە.