ئەم دەیەی دێت، دەیەی ململانێ و كێبڕكێی توندی نێوان دەوڵەتە زلهێزەكانە بۆ زاڵبوون بەسەر ئابووریی ژیریی دەستكرد و ئابووریی دیجیتاڵی، كە بە یەك لە زانستە نوێیەكان دادەنرێت كە لەم ماوەیەی دواییدا بەشێوەیەكی فراوان تەشەنەی كردووە، بە جۆرێك چۆتە نێو زۆرێكی بوارەكانی پیشەسازی‌و توێژینەوە زانستییەكانەوە، لەسەروو هەمووشیانەوە رۆبۆت و خزمەتگوزارییە زیرەكەكانی حكومەت و كۆمپانیاكان.
بایەخی ئابووریی دیجیتاڵی
لەگەڵ تەشەنەكردنی پەتای كۆرۆنا ڤایرۆس‌و كاریگەرییەكانی لەسەر بیركردنەوەی جیهانی‌و داگیركردنی تەواوی كەشی گفتوگۆكانی جیهان، بەڵام ئابووریی دیجیتاڵی بوونی خۆی بە بەهێزی سەپاند بوو، بەتایبەتیش لە ماوەی پەتای كۆرۆنا ئەم كەرتە بزوێنەری سەرەكیی چالاكی مرۆیی بوو، كاتێك هەموو پەیوەندییەكی راستەخۆی مرۆیی لە هەموو ناوچەكانی جیهان بۆ چەند مانگێك پەك خستبوو، هەروەها كەرتی گەشتی بە ئێستاشەوە هێشتا وەك پێویست نەكراوەتەوە، بایەخی ئابووریی دیجیتاڵی لە پەیوەندی و گەیاندن پتەوتر كرد، ئاسانكاری بۆ بازاڕە گریمانەییەكان كرد تا پانتاییەكی فراوانتری چالاكی ئابووری بگرن و پارێزگاری لە دەستیكار بكات، رێگری لە داڕمانی پەیكەری ئابووری بكات.
دوایی كۆنگرەی بیست، كە بە تەكنەلۆجیای پەیوەندیی لە دوورەوە بەسترا، دیارترین بەڵگەی بوونی بەهێزی ئابووریی دیجیتاڵییە، كۆتا بەیاننامەی كۆبونەوەی ئەو گروپە جەختی لەسەر گرنگی ئەم كەرتە لە ئایندەی مرۆڤایەتی كردۆتەوە، وێڕای گرنگیدان بە تەوزیفكردنی دیجیتاڵ تا هەمووان بتوانن دەرفەتەكان بقۆزنەوە و لێوەی سودمەند بن.
بەپێی ئەو تێڕوانینەو بە جەختكردن لەسەر ئەوەی كۆبوونەوەی گروپی بیستی كۆتایی پێهێنا، سیستمی هاوكاری دیجیتاڵی، خرایەگەڕ، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی دروست داتا و زانیارییەكان بەكاربهێنرێن، هەروەها بازاڕی دیجیتاڵی بونیاد بنرێن، ئاسانكاریی بۆ بزنس بكرێت‌و كەلێنی دیجیتاڵی‌و داهێنان كەمبكرێتەوە، ئەمەش دەوڵەتانی گروپەكە لەناو چڕی‌و توندی كێبڕكێی جیهانی دەخاتە سەر رێڕەوەی دروست بۆ ئەوەی بتوانن رووبەڕووی دەوڵەتانی وەك چین‌و ژاپۆن‌و ئەڵمانیا ببنەوە. هەرچەندە راپۆرتەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە زۆربەی سەرمایەگوزارییەكانی بواری ژیری دەستكرد لە زۆربەی ناوچەكانی جیهان هێشتا قازانجیان نەكردووە، دەستهاتی سەرمایەگوزارییانە لە نێوەنجدا لە دەوری (1 %) دەسوڕێتەوە، بەڵام كێبڕكێیەكی زۆر توند لەسەر زاڵبوون بەسەر ئەم كەرتە بوونی هەیە، بەتایبەتی كە پێشكەوتن‌و پەسەرەندنێكی گەورە لە تەكنەلۆجیای هەردوو نەوەی پێنجەم و شەشەمدا هەیە.
تێكڕای بێكاری بۆ (2,34 %) دابەزیوە
لەم بارەیەوە، حكومەتی ژاپۆن پێنجەمین پلانی بنچینەیی خۆی بۆ زانست‌و تەكنەلۆجیا بڵاوكردەوەو ئامانجی ژاپۆنی بۆ ئەوەی ببێتە كۆمەڵگەی نەوەی پێنج، بۆ ئەوەی ئەو توانا گەورەیەی كەڵەكەبوونی داتا و تەكنەلۆجیا نوێیە، بكرێنە ئامرازی دۆزینەوەی چارەسەر بۆ پرسە كۆمەڵایەتییەكان، بۆ بەهێزكردنی ئەو تێڕوانینە، ژاپۆن بەڵگەنامەی «پرنسیپە كۆمەڵایەتییەكانی ژیری دەستكرد»ی راگەیاند، تا تا ئەوپەڕی سود لە ژیری دەستكردو ئینتەرنێتی شت و رۆبۆتەكان‌و تەكنەلۆجیاكانی تر وەربگرێت. ژمارەكان دووپاتی دەكەنەوە كە لە 10 ساڵی داهاتوودا، ژاپۆن بازدانێكی گەورەی ئابووری لە قەبارەی بازاڕی ژیریی دەستكرد دەكات كە لە یەك تریلیۆن دۆلار نزیك دەبێتەوە، كەرتی گواستنەوە دەبێتە بزوێنەری بنچینەیی ئەو بازدانە، بەتایبەتی لەگەڵ گەشەی خواست لەسەر تەكسی كرێ‌و لۆری بێ شوفێر. راپۆرتەكان دووپاتی دەكەنەوە كە كۆمپانیاكانی ژاپۆن توانای پێشەنگیان لە توێژینەوەی ژیریی دەستكرددا هەیە.
لەگەڵ زیادبوونی تێكڕای رۆبۆت‌و ژیری دەستكرد، تێكڕای بێكاری بۆ (2,34 %) دابەزیوە، (97,6 %) دەرچووە نوێیەكانی زانكۆكانی كاریان دەستكەوتووە. لەم كێبڕكێی زاڵبوونە بەسەر ئەم كەرتە پێشەنگەدا، حكومەتی ژاپۆن ستراتیجیەتی ژیریی دەستكردی راگەیاند، كە كار بۆ خستنەگەڕی ملیارەها یۆرۆ بۆ پەرەپێدانی ئەو كەرتە دەكات، ئەوەی جێی سەرنجە لەم ستراتیجیەتە پاریزگاریكردنە لە تواناكانی ژاپۆن لە بەرهەمهێنانی ئۆتۆمبێلدا، بەتایبەتی كە كەرتی ئۆتۆمبێل ئامانجی سەرەكی ئەمڕۆی ئەو پەرەسەندنە ئابووریی دیجیتاڵییە، ئەمەش دوای ئەو بایەخدانە خێراییەی كۆمپانیاكانی تەكنەلۆجیای دیجیتاڵی وەك گوگڵ بەم كەرتەی دەدەن، دێت.
بۆتە بەشێكی دانەبڕاوی ژیانی رۆژانەمان
لێرەدا جێی خۆیەتی باس لەو هەوڵە گەورەیەی چین بدرێت‌و ئەو ململانێیەی گەورەیەی كە ئێستا لەنێوان چین و ئەمریكا بۆ كۆنتڕۆڵكردنی نەوەی پێنجەم هەیە. لەم وێنە گشتگیرەدا، دەركەوتنی رێكخراوی هاریكاریی دیجیتاڵی، بە قۆناغێكی گرنگیی ئەم كێبڕكێیە دادەنرێت، كە دەوڵەتانی ئەندامی ئەم رێكخراوە بەهای زێدەی تێدا دەستەبەر دەكەن، دەتوانن لێوەی تواناكانی خۆیان بۆ بونیادنی میزەی كێبڕكێ بەگەڕبخەن كە بەشێكی دانەبڕاوی دەیەی داهاتووی شێوە و وێنەی ئابووریی دیجیتاڵییە، بەتایبەتی تەكنیكە نوێیەكان، وەك ژیری دەستكرد، بۆتە بەشێكی دانەبڕاوی ژیانی رۆژانەمان، بۆتە دەروازەیەك بۆ كۆمەڵگەی داهاتوو، چونكە پەرەسەندنەكانی ژیری دەستكرد بە كردەوە كاریگەریی لەسەر ئابووری داناوە، چ لە رووی سامانی تاكەكەسییەوە بێت یاخود لە رووی ئەنجامدانی گۆڕانكاریی فراوانی مادییەوە.
تۆ بڵێی هەرێمی كوردستان و ئابوورییە پڕ قەیرانەكەی لە كوێی ئەم ژیری دەستكردەیەدا بێت..؟.
* سەرۆكی مونتەدای ئابووریی كوردستان