ئەوە واقیعە ئەفسوناوییەكەی ئەمریكای لاتینە كە بەسەر دیكتاتۆرە راستڕەوە عەسكەرتارییەكاندا زاڵ بووە‌و لە تێكۆشانیشدایە بۆ گەیشتن بە چەپێك، گیانی نیشتمانی‌و یەكسانی ئاوێتەی ناسكە مەسیحییەتێك بكات، ئەوەی كە چەپەكانی جیهانی ئیسلامی نەیانتوانی بەرهەمی بهێنن بۆ گونجاندنی ئەو هەموو ئاراستە تێكەڵ‌و پێكەڵەی لە ئارادایە.

رەنگە هەر ئەمەش مەبەستەكەی تاریق عەلی بیریاری پاكستانی بێت كە دەڵێ: (چەتەكانی ئەمریكای باشوور) كاتێك وەسفی ئەو رووبەڕووبوونەوە جیهانییە دەكات لە نێوان ئەزموونی ئەمریكای لاتین بۆ قوتاربوون لە چنگی بەرژەوەندی كۆمپانیا جیهانییە قورغكارەكان لەلایەك‌و ئەمریكاش لە لایەكی دیكەوە، كە وڵاتانی ئەمریكای لاتین باخچەی پشتەوەی وەبەرهێنانەكانیەتی، یان باشتر وایە بڵێین ئەو وڵاتانەی كردۆتە سەرەنوێلكی خۆی بۆ فڕێدانی خاشاكە ژێر بە ژێرەكانی‌و تەسفیە‌و یەكلا كردنەوەی حسابە سیاسییە چەپەڵەكانی، كە دامەزراوە ئاشكراكانی توانی یەكلاكردنەوەیان نییە. تاریق عەلی ئەو دەستەبژێرە دەگمەنەی سەركردەكانی ئەمریكای لاتین‌و ئەزموونەكانیانی ناوناوە چەتەكانی ئەمریكای باشوور (ئەو پاڵەوانانەی بەرەنگاری هەژموونی ئەمریكا دەبنەوە)، ئەو چەتانە كارامەن لە پەرەپێدانی هاوپەیمانییەكی فراوان‌و ئاڵوواڵا لە نێوان لایەنە چەپەكان‌و حزبە نیشتمانی‌و پۆپۆلیستەكان‌و پیاوانی ئایینی‌و ئەو كەنیسە شۆڕشگێڕانەی پەیوەستن بە چینی هەژار‌و شوێنكەوتوانی مەسیح‌و مریەمی پاكیژەوە.

نهێنی ئەم تێكەڵەیە رۆڵی هەرە گەورە دەبینێت، چونكە یەكگرتنی ئەم تێكەڵە سەیرە لەگەڵ چركەساتی شۆڕشدا لە زۆر وڵاتی ئەمریكای لاتین سەركەوتنی درەوشاوەی بۆ چەپی میللی بەدی هێناوە، ئەوجا بە زەبری چەك‌و هێز بێت وەك ئەوەی كوبا لە كۆتایی پەنجاكانی سەدەی رابردوودا كردی، یان گۆڕینی ئاشتیانە‌و دیموكراسی بێت وەك نموونەی فەنزوێلا‌و بەرازیل‌و بۆلیڤیا‌و ئیدیكەش، لە كۆتایی رۆژگاری دیكتاتۆرە عەسكەرتارییەكاندا.

ئەوەی ئەم هەموو تەرز‌و رەنگەی كۆكردۆتەوە خەونی داهاتووە، بەرژەوەندی‌و دەستكەوتە، كە هەر زوو ئەو بەرژەوەندیانە یەكتر دەبڕن‌و دژبەیەكییان ئاشكرا دەبێت. لە ناو ئەو هەموو تێكەڵەیەدا گابریل گارسیا ماركیز كەرەستەی رۆمانە واقعییە ئەفسوناویەكانی هەڵدەهێنجێت كە ئەدەبی ئەمریكای لاتینی پێ دەناسرێتەوە‌و بێگومان خۆیشی پێشەنگی ئەو ئەدەبەیە.

ژەنەراڵێك لە پایزی پاتریاركیدا دەژی‌و كۆلۆنێلێك كەس نییە نامەی بۆ بنووسێت لەگەڵ جوانترین نوقومبووی جیهان چیرۆكی ئەدەبی ‌و ریپۆرتاجی رۆژنامەوانین‌و دەبنە خەزنەیەكی زیندوو بۆ نووسەرێكی سۆشیالیستخواز بە ئەفسونی خەیاڵ ماددە واقیعییەكەی دەلاوێنێتەوە، سەد ساڵ تەنیایی‌و ژەنەراڵی توونی بابا، هەموو ئەمانە دەبنە ئەدەبێكی دەوڵەمەند‌و خەڵاتی نۆبڵ فەراهەم دەكەن، پاشتریش ژیانێكی زەنگین‌و خۆشگوزەران بەهۆی داهاتی رۆمانەكان‌و پێچاوپێچی كۆشك‌و رارەوەكانی نۆبڵەوە بەدوای خۆیاندا دەهێنن.

لە یاریگاكانیشدا ماریۆ كامبس گۆڵكەری لێزان لە ساڵی 1978دا كاسی جیهانی بۆ وڵاتەكەی واتە ئەرجەنتین بەدەست دەهێنێت‌و روخساری دەسەڵاتە ئەسكەرتارییەكەی وڵاتەكەی جوان دەكات‌و بۆ یەكەم جاریش وەك گۆڕانكارییەكی مەترسیدار تۆپی پێ تێكەڵ بە سیاسەت دەبێت، هەر ئەو كات كیسنجەری رەزا قورس لای كورد‌و تێوەگلاو لای لاتین، كاسی جیهانی وەك دیارییەكی هەرزان پێشكەشی خۆرخی فیدێلا-ی دیكتاتۆر كرد، بە تەمای باش كردنی وێنەی خۆی‌و ئەمریكا لە ئەرجەنتینی وڵاتی تانكۆ.

ژەنەراڵەكانی دواتر‌و هاوڕێیانی پایزی پاتریارك بە گوێرەی رۆمانەكەی ماركیز، وڵاتی مام سام كە خولیای تۆپی پێی ئەمریكی بوو، چارەنووسی رەوتی یارییە میلییەكان بۆیان گرنگ نەبوو، نەریتی بردنەوەی گوماناوی كاسی جیهانی هەمان ئەو نەریتە بوو كە بووە هەوێنی لە دایكبوونی مارادۆنای ئەفسونگەر كە ساڵی 1986 بە بەكارهێنانی قاچە زێڕینەكانی نۆبڵی كاسی جیهانی بەدەست هێنا، بە گۆڵە حەرامەکەی كە بە دەست خستییە تۆڕی ئینگلزەوە‌و مارادۆنا ناوی نا دەستی خودایی، بۆ ئەوەی دۆڕانی ئەرجەنتینی ئەسكەرتاری لە شەڕی دوورگەكانی فۆكلاندی 1982 بپۆشێ لەبەردەم خاتونی كۆلۆنیالیزمی ئاسنین واتە مارگرێت تاچەردا.

پەیوەندی تۆپی پێی ئەمریكای لاتین‌و ئەدەبەكەشی كە واقیعی ئەفسوناوییە بە سیاسەتەوە، بە ژەنەراڵ‌و دیكتاتۆرەكان بە راست‌و چەپیانەوە هەروا دەمێنێتەوە، گابریل گارسیا ماركیز لە رۆمانی پایزی پاتریاركدا ئابڕووی پاڵەوانی دیكتاتۆری راستڕەوی برد بە جلوبەرگە سەربازی‌و مەدالیا تەنەكەكانییەوە، هەمان وێنە لە ژیانی راستەقینەدا تێكەڵ بە ڤیدل كاسترۆ دیكتاتۆرە چەپەكەی كوبا دەبێتەوە، كە بە پشتبەستن بە رابردووە پرشنگدارە شۆڕشگێڕانەكەی بۆ ماوەیەكی زۆر لەسەر حوكم مایەوە، بە داخەوە ئەو دیكتاتۆرانە هاوپەیمانی پڕوپوچ‌و نەنگیان لەگەڵ دیكتاتۆرەكانی جیهانی سێیەمیش هەبوو وەك نموونەی كاسترۆ لەگەڵ عیراق.

بەڵام بەسەرهاتی چەپی وەرزشكار كە خۆی لە دیاگۆ مارادۆنادا دەبینێتەوە، چیرۆكێكی تێكەڵ‌و پێكەڵتر‌و ئاڵۆزتر بوو، ئەو ئەفسونگەرە توانی لێهاتوویی ملیاردێرانەی لەگەڵ حەزی چەپگەراییدا بگونجێنێت، یان راستتر وایە بڵێین مەیلی هەبوو بە لای چینی زەحمەتكێشدا كە خۆیشی سەرەتا كوڕی ئەو چینە بووە، لە ژیانیدا تووشی چەند وێستگەیەك بوو كە مایەی شەرم بوو، هەندێك جار پەیوەست بوو بە بەكارهێنانی ماددەی وزەبەخشەوە، هەندێك جاریش پەیوەست بوو بە كەفوكوڵی سیاسییەوە، بەڵام هەر زوو خۆی لێ دەدزییەوە، ئەویش بە رێكخستنەوەی ئەو بایەخبەندیانەی شارەزایانی تۆپی پێ‌و سیاسەتیش تیایدا كارامەن‌و پیشەی خۆیانە‌و باشی لێ دەزانن.

مارادۆنا بە گیڤارا سەرسام بوو كە بە ناوبانگترین شۆڕشگێڕی جیهانی بوو، ئەویش خەڵكی ئەرجەنتین‌و هاونیشتمانی خۆی بوو، جگە لەوە هاوڕێی كاسترۆ پاتریاركەكەی كوبا‌و هۆگۆ چاڤێزی دوا سەركردەی خانەدان بوو لە یانەی چەتەكانی ئەمریكای باشوور، سەرۆكی فەنزوێلا بوو.

چیرۆكی بەرەنگاربوونەوەی ماردۆنا لە تۆپی پێدا‌و خەباتی ئەدەبی لای ماركیز یەك ناگرنەوە، چونكە دوو بواری جیاوازن، بەڵام هەردوو لایان لە خوشەویستی رۆمانسیانەیاندا بۆ كاسترۆ یەك دەگرنەوە، چونكە كاسترۆ هاوڕێی هەردووكیان بوو، سوودیشی لە ناوبانگی هەردووكیان وەرگرت بۆ جوان كردنی وێنەی خۆی، بە تایبەتی دوای ئەوەی كە دەموچاوە سیاسییەكەی چرچی تێكەوتبوو، سیس بووبوو، لەم دواییانەدا وای لێ هاتبوو لە سەركردەیەكی شۆڕشگێڕی مەزنەوە دیمەنەكەی گۆڕابوو بۆ سەركردەیەك بە باڵایەكی درێژەوە مانەوەیەكی درێژی هەبوو لەسەر حوكم، رەنگە ئەم دوو وێنە جیاوازە بتوانرێ پۆرترێتێكی هونەری جوانی لێ بنەخشێنرێ، بە قەڵەمی رۆماننووسێكی دیكە لەوانەی واقیعی ئەفسویناوی دەنووسن لە كیشوەرە برۆنزییەكەدا، لەوێ كە ئەفسون ‌و چەپ ‌و عەسكەرتاری ئاوێتە بوون، هەڵبەت بڕێك داوو دەرمانی رۆحیشی پێویستە.